Trăm năm trước, đầu mùa xuân.
Khi đó, còn chưa có một thư sinh tên Hà Tử Yến, chỉ có một thiếu niên thích ngồi xổm đọc trộm trong hiệu sách.
Tên của thiếu niên ấy rất đơn giản, họ Dương, tên một chữ Tô. Đương khi con cái nhà khác trong trấn còn chạy đầy đường gào thét chơi cưỡi ngựa, Dương Tô đã không thể không ngâm đôi tay nhỏ bé trong nước sông đầu xuân rét buốt để rửa sạch đống bát đĩa đầy dầu mỡ.
Đồng bạn nhỏ tên “Băng Ghế” bên cạnh nó vừa rửa vừa run, thế mà mở miệng lại hùng hùng hổ hổ mắng từ ông chưởng quầy đáng giận cho tới bà chủ cay nghiệt, chửi từ thằng chủ nhỏ suốt ngày coi chúng nó là ngựa cưỡi đến khách ăn cơm hàng béo ú, cuối cùng trách cứ luôn cả ông cha bà mẹ nhẫn tâm bán con ruột nhà mình cho lão chủ quán cơm lấy năm mươi đồng tiền.
Dương Tô nghe thấy chỉ cười. Năm nay nó bất quá chỉ là một thiếu niên mới mười ba tuổi, vốn ở cái tuổi muốn nhảy thì nhảy, muốn nô thì nô vô tư vô lự, thế mà bờ môi khẽ nhếch, nụ cười lại đượm đầy chua xót đắng cay.
Nước sông nhiễm cái lạnh đầu xuân trong văn vắt. Ánh mặt trời chiếu xuống, váng dầu cải phiền toái cũng lấp lánh năm màu sặc sỡ nổi đầy trên làn nước.
Trên con đường nhỏ sau lưng chúng, một đám trẻ tốp năm tốp ba kết bạn đi qua lớn tiếng oán giận phu tử nghiêm khắc, oán giận văn chương đọc chẳng hiểu mô tê, oán giận không muốn tới học đường chịu khổ___Dương Tô quay lưng lại với đám trẻ ấy rửa bát, Dương Tô ban nãy nghe Băng Ghế chửi trời mắng đất còn hé miệng cười khổ, lúc này nụ cười cương cứng trên môi.
Nhưng cũng chỉ trong khoảnh khắc thôi, cuối cùng nó giấu đi nụ cười, cúi đầu xuống sát mạnh cái bát sứ trong tay. Trong tiếng nước róc rách, tiếng huyên náo của đám trẻ dần dần khuất xa, sau chót biến mất trên nẻo đường đất dẫn vào trong trấn.
Dọn xong bát đũa, khiêng cái sọt đựng đầy bát sứ, Dương Tô gian nan nện bước trên con đường nhỏ lầy lội vì mưa xuân. Băng Ghế đi sau kêu oai oái mấy tiếng, vội vàng rống lên: “Chờ tao với!”
Dương Tô quay đầu lại thì thấy Băng Ghế vẫn còn non nửa việc chưa xong, vốn định qua dọn đỡ, lại bỗng nhìn về học đường cách đó không xa lắm. Suy nghĩ một lát, nó nhẹ giọng hỏi: “Xin lỗi, tao sang bên kia chờ mày, nhé?”
Băng Ghế phán một câu “Còn chưa dứt mộng đọc sách à?” khiến cho Dương Tô xấu hổ bật cười. Thế nhưng nhìn động tác lắc tay ra chiều “Tao biết rồi đó nhá” của Băng Ghế, Dương Tô vẫn xách sọt cố gắng tới bên cạnh học đường, len lén ngồi xổm xuống dưới cửa sổ.
Phu tử đọc từng câu từng câu, học trò bên dưới lắc lư cái đầu. Dương Tô để sọt một bên, cuộn người tròn tròn lui cui dưới cửa, không dám lên tiếng, chỉ lặng lẽ giật giật khóe miệng, so so khẩu hình.
Đang khi nó tập trung tinh thần đọc theo từng lời của phu tử, chợt nghe bên người vang lên tiếng loảng xoảng giòn giã. Nó cúi đầu nhìn xuống____
Một thằng nhỏ ước chừng tám chín tuổi, đang cầm bát sứ trong sọt của nó, nện chơi.
Dương Tô hoảng sợ vươn tay định ngăn lại, nhưng động tác của nhóc con nhanh quá, chẳng những đập vỡ thêm một cái mà còn ngồi xổm xuống cầm mảnh bát nghịch. Không ngờ nó da non thịt mềm, trên tay lập tức bị mảnh sứ cắt ra một vết thương to.
Nhóc con mở to hai mắt nhìn tay mình, sững sờ ngắm giọt máu tròn lăn lăn lăn, ngây ngẩn nửa ngày mới dường như bỗng nhiên thấy đau, liền bĩu môi khóc òa lên.
Thấy thế, Dương Tô chưa kịp suy nghĩ làm vỡ bát sẽ bị phạt thế nào đã phải vội vàng ôm bé con vào lòng trấn an, vừa vỗ nhẹ vừa dỗ dành “đừng khóc đừng khóc”, lại vừa xé một góc áo vải buộc kín ngón tay bị thương cho thằng bé.
Động tĩnh quá lớn khiến cho bên trong học đường ồn ào hẳn lên, một lũ trẻ con thò đầu ngóng cổ ra ngoài cửa, phu tử cũng vội vàng chạy ra xem xét tình hình. Dương Tô không nơi ẩn trốn, Dương Tô khó lòng biện minh, chỉ có thể đứng thẳng, cúi gằm mặt xuống.
Thế mà, khiến cho nó bất ngờ chính là phu tử chẳng những không mắng nó, lại còn gật đầu với nó. Đối với động tác ngầm đồng ý đó của phu tử, Dương Tô mừng rỡ vô cùng, vội vã khom người nói tạ. Phu tử vuốt chòm râu bạc, đáp ừ một tiếng, xoay người vào nhà, tiếp tục dạy một đám trẻ nhỏ chăm chỉ đọc sách.
Dương Tô nhìn theo bóng dáng phu tử vào trong hồi lâu, đến tận khi người đã vào nhà đóng cửa lại rồi, nó vẫn còn ngu ngơ đứng trông theo mãi, bất tri bất giác khóe miệng đã kéo đến tận mang tai tự lúc nào không biết. Thật lâu sau, nó vất vả lắm mới hồi thần quay đầu nhìn bé con kia, kì lạ làm sao, nó đã mất tăm mất dạng đâu rồi?
Dương Tô tìm khắp nơi mà chẳng thấy bé con đâu, chỉ để lại có một đống mảnh sứ vỡ. Đếm thấy vỡ mất bốn cái, Dương Tô nhíu chặt đôi mày. Có điều so với nỗi sợ bị trừng phạt, trước mắt nó còn lo lắng cho đứa bé mới gặp một lần kia hơn.
Bé con kia như ngọc như ngà, đáng yêu xinh xắn, nhìn thế nào cũng chẳng giống con cái nhà dân, nhưng nếu là con nhà giàu thì làm sao lại một mình ở đây như thế? Chẳng lẽ là đi lạc à?
Nghĩ thế, trong lòng nó bất an chẳng yên. Dương Tô lại tìm một vòng quanh học đường, thế mà đừng nói bóng người, dấu chân cũng chẳng thấy. Mắt thấy trên con đường đất sình lầy chỉ có dấu chân nhơ nhỡ, chẳng thấy dấu chân bé con đâu, Dương Tô lo sợ nghĩ…chẳng lẽ bị mẹ mìn bắt cóc mất rồi?!
Dương Tô còn đang thấp thỏm, Băng Ghế bên bờ sông đã dọn xong bát đũa của mình, đứng đó gọi to: “Đi thôi!” Dương Tô đáp lời mà bước chân không nhích, vẫn đứng mãi nơi đó ngó quanh muốn tìm bằng được bé con nọ. Băng Ghế bất nhẫn chạy đến toan lôi nó đi, thấy bát vỡ đầy đất thì chậc lưỡi bảo: “Thôi xong! Kiểu gì mày cũng bị nện nhừ tử cho xem!”
Dương Tô bất đắc dĩ cười khổ, khom người nhặt mảnh vỡ gói vào. Sau đó, hắn lại cõng cái sọt lên, cùng Băng Ghế rảo bước trên con đường đất không tính là bằng phẳng.
Mặt trời ấm áp đầu xuân loang loáng mặt nước sông trong veo dưới bầu trời xanh ngắt như vừa được giội rửa, phảng phất một bức họa nhạt sắc giản đơn mà tinh tế. Bất quá cảnh vật bên ngoài thì trong sáng ấm áp là thế, mà cõi lòng Dương Tô lại mù mịt sương đen: phần vì phải đối mặt với bà chủ mặt lạnh, phần vì bé con chẳng biết đang ở phương nào. Nó chỉ có thể âm thầm cầu nguyện trong lòng___đừng có bị lừa bán đó.
